Tag: Technology

Indian Railway Hindi Summary |  India’s Lifeline |  भारतीय रेलवे को भारत की जीवन रेखा क्यों कहा जाता है?  भारतीय रेलवे के इतिहास, सेवाओं, रेलवे नेटवर्क के बारे में जानें

Categories
social देश/विदेश लाइफस्टाइल संपादकीय हिंदी खबरे

Indian Railway Hindi Summary |  India’s Lifeline |  भारतीय रेलवे को भारत की जीवन रेखा क्यों कहा जाता है?  भारतीय रेलवे के इतिहास, सेवाओं, रेलवे नेटवर्क के बारे में जानें

 Indian Railway Hindi Summary |  India’s Lifeline |  भारतीय रेलवे नेटवर्क (Indian railway network) देश के परिवहन बुनियादी ढांचे में एक महत्वपूर्ण स्थान रखता है।  भारतीय रेल हर दिन लाखों लोगों के लिए भारत की जीवन रेखा (India’s lifeline) के रूप में कार्य करता है।  अपने व्यापक नेटवर्क, प्रभावशाली पैमाने और समृद्ध इतिहास के साथ, भारतीय रेलवे देश के विकास और कनेक्टिविटी का एक अभिन्न अंग बन गया है।  इस लेख में, हम भारतीय रेलवे नेटवर्क, इसके विकास, मुख्य विशेषताओं और भारत के सामाजिक-आर्थिक ताने-बाने में इसकी भूमिका के बारे में विस्तृत जानकारी प्रदान करते हैं।  (Indian Railway Hindi Summary | India’s lifeline)
  एक ऐतिहासिक परिप्रेक्ष्य: (History of Indian railway)
  भारतीय रेलवे की शुरुआत 1853 में हुई जब इसने मुंबई और ठाणे के बीच पहली यात्री ट्रेन यात्रा शुरू की।  तब से, देश भर में विशाल दूरी को कवर करते हुए, रेलवे नेटवर्क का तेजी से विस्तार हुआ है।  ब्रिटिश औपनिवेशिक शासकों ने शुरू में आर्थिक शोषण के लिए रेलवे प्रणाली की स्थापना की, लेकिन समय के साथ, यह यात्रियों और माल दोनों के लिए परिवहन का एक महत्वपूर्ण साधन बन गया।
  व्यापक नेटवर्क: (Network of Indian railway)
  आज, भारतीय रेलवे के पास 67,000 किमी से अधिक में फैले दुनिया के सबसे बड़े रेलवे नेटवर्क में से एक है।  यह विभिन्न क्षेत्रों, राज्यों और शहरों को जोड़ता है, जीवन के सभी क्षेत्रों के लोगों को यात्रा के किफायती और कुशल साधन प्रदान करता है।  नेटवर्क में ब्रॉड गेज, मीटर गेज और नैरो गेज ट्रैक होते हैं, जो विभिन्न क्षेत्रों की विशिष्ट आवश्यकताओं को पूरा करते हैं।
  भारतीय रेलवे की यात्री सेवाएं (Passengers service of Indian railways)
  भारतीय रेलवे अपनी यात्री सेवाओं के लिए प्रसिद्ध है, जो बड़ी आबादी को समायोजित करने के लिए विभिन्न विकल्पों की पेशकश करती है।  प्रमुख शहरों को जोड़ने वाली लंबी दूरी की ट्रेनों से लेकर दैनिक यात्रियों की सेवा करने वाली उपनगरीय ट्रेनों तक, इस प्रणाली को लाखों लोगों की विभिन्न यात्रा आवश्यकताओं को पूरा करने के लिए डिज़ाइन किया गया है।  राजधानी, शताब्दी और दुरंतो एक्सप्रेस जैसी हाई-स्पीड ट्रेनों की शुरुआत ने लंबी दूरी की यात्रा में क्रांति ला दी है, जिससे हवाई यात्रा का एक आरामदायक और समय-कुशल विकल्प उपलब्ध हो गया है।
  आर्थिक महत्व (Economic significance of Indian railway)
  भारतीय रेलवे देश के आर्थिक विकास को बढ़ावा देने में महत्वपूर्ण भूमिका निभाता है।  यह कच्चे माल, माल और तैयार उत्पादों के परिवहन, देश भर के उद्योगों के लिए एक जीवन रेखा के रूप में कार्य करता है।  माल ढुलाई की कुशल आवाजाही व्यवसायों को उनकी आपूर्ति श्रृंखलाओं को अनुकूलित करने, परिवहन लागत को कम करने और अप्रयुक्त बाजारों तक पहुँचने में मदद करती है।  इसके अलावा, रेलवे प्रत्यक्ष और अप्रत्यक्ष रूप से देश के सामाजिक-आर्थिक विकास में योगदान देता है और रोजगार के अवसर पैदा करता है।
  चुनौतियां और आधुनिकीकरण:
  हालांकि भारतीय रेलवे ने उल्लेखनीय मील के पत्थर हासिल किए हैं, लेकिन बढ़ती आबादी की बढ़ती मांगों को पूरा करने के लिए इसे कई चुनौतियों का सामना करना पड़ रहा है।  प्रमुख सड़कों पर भीड़भाड़, पुरानी अवसंरचना और आधुनिकीकरण की आवश्यकता पर ध्यान देने की आवश्यकता है।  इन चुनौतियों का समाधान करने के लिए, भारतीय रेलवे ने समर्पित फ्रेट कॉरिडोर और हाई-स्पीड रेल नेटवर्क जैसी महत्वाकांक्षी परियोजनाओं की शुरुआत की है, जिसका उद्देश्य क्षमता में वृद्धि करना, दक्षता में सुधार करना और यात्रा के समय को कम करना है।
  भारतीय रेलवे की सुरक्षा और संरक्षा (Safety and security of Indian railway)
  यात्रियों की सुरक्षा और संरक्षा सुनिश्चित करना भारतीय रेल की सर्वोच्च प्राथमिकता है।  पटरियों, पुलों और रोलिंग स्टॉक के नियमित रखरखाव सहित सुरक्षा के कड़े उपाय लागू किए गए हैं।  उन्नत सिग्नलिंग सिस्टम, स्वचालित ट्रेन सुरक्षा प्रणाली और रेलवे कर्मचारियों के लिए व्यापक प्रशिक्षण कार्यक्रम सुरक्षित और सुरक्षित यात्रा अनुभव में योगदान करते हैं।  इसके अतिरिक्त, रेलवे आपराधिक गतिविधियों को रोकने और एक सुरक्षित वातावरण बनाए रखने के लिए कानून प्रवर्तन एजेंसियों के साथ घनिष्ठ समन्वय में काम करता है।
  प्रौद्योगिकी और नवाचार:
  भारतीय रेलवे ने अपनी सेवाओं और संचालन को बढ़ाने के लिए तकनीकी प्रगति को अपनाया है।  ऑनलाइन टिकटिंग सिस्टम, मोबाइल एप्लिकेशन और रीयल-टाइम सूचना अपडेट ने यात्रियों के लिए टिकट बुकिंग और यात्रा योजना को और अधिक सुविधाजनक बना दिया है।  जीपीएस, वाई-फाई कनेक्टिविटी और बायो-टॉयलेट जैसी आधुनिक तकनीकों का एकीकरण यात्रा के अनुभव को और बेहतर बनाता है और टिकाऊ प्रथाओं को सुनिश्चित करता है।
  भारतीय रेलवे नेटवर्क केवल परिवहन का साधन नहीं है;  यह भारत की विविधता, कनेक्टिविटी और प्रगति का प्रतीक है।  यह देश भर में सामाजिक-आर्थिक विकास की सुविधा प्रदान करते हुए लोगों, संस्कृति और अर्थव्यवस्था को जोड़ता है।  जबकि चुनौतियां बनी हुई हैं, सुरक्षा प्रदान करने की दृष्टि से भारतीय रेलवे का विकास और आधुनिकीकरण जारी है,
  —
Article Title | Indian Railway Hindi Summary | India’s Lifeline | Why is Indian Railway called the lifeline of India? Know about history, services, railway network of Indian Railways

Indian Railways | India’s Lifeline | भारतीय रेल्वेला भारताची जीवनरेखा का म्हटले जाते? | भारतीय रेल्वेचा इतिहास, सेवा, रेल्वे जाळे याविषयी जाणून घ्या 

Categories
Breaking News social देश/विदेश लाइफस्टाइल संपादकीय

Indian Railways | India’s Lifeline | भारतीय रेल्वेला भारताची जीवनरेखा का म्हटले जाते? भारतीय रेल्वेचा इतिहास, सेवा, रेल्वे जाळे याविषयी जाणून घ्या

Indian Railways | India’s Lifeline | भारतीय रेल्वे प्रणाली (Indian Railway network) देशाच्या वाहतूक पायाभूत सुविधांमध्ये महत्त्वपूर्ण स्थान धारण करते. भारतीय दररोज लाखो लोकांसाठी जीवनरेखा (India’s lifeline) म्हणून काम करते.  त्याचे विस्तृत नेटवर्क, प्रभावी स्केल आणि समृद्ध इतिहासासह, भारतीय रेल्वे देशाच्या वाढीचा आणि कनेक्टिव्हिटीचा अविभाज्य भाग बनली आहे.  या लेखामध्ये, आम्ही भारतीय रेल्वे नेटवर्क, तिची उत्क्रांती, प्रमुख वैशिष्ट्ये आणि भारताच्या सामाजिक-आर्थिक जडणघडणीत ती काय भूमिका बजावते याविषयी तपशीलवार माहिती देत आहोत. (Indian railway. India’s lifeline)
 एक ऐतिहासिक दृष्टीकोन: (History of Indian railway) 
 भारतीय रेल्वेने 1853 मध्ये मुंबई आणि ठाणे दरम्यान पहिला प्रवासी रेल्वे प्रवास सुरू केला तेव्हा त्याचे मूळ शोधून काढले.  तेव्हापासून, रेल्वेचे जाळे झपाट्याने विस्तारले आहे, ज्याने देशभरातील विस्तीर्ण अंतरे व्यापली आहेत.  ब्रिटिश औपनिवेशिक राज्यकर्त्यांनी सुरुवातीला आर्थिक शोषणासाठी रेल्वे व्यवस्था स्थापन केली, परंतु कालांतराने, ती प्रवासी आणि मालवाहतूक या दोन्हींच्या वाहतुकीच्या महत्त्वपूर्ण माध्यमात बदलली.
 विस्तृत नेटवर्क:  (Network of Indian Railways) 
 आज, भारतीय रेल्वे 67,000 किलोमीटरपेक्षा जास्त पसरलेल्या जगातील सर्वात मोठ्या रेल्वे नेटवर्कपैकी एक आहे.  हे विविध प्रदेश, राज्ये आणि शहरे जोडते, जीवनाच्या सर्व स्तरांतील लोकांना परवडणारे आणि कार्यक्षम प्रवासाचे साधन प्रदान करते.  नेटवर्कमध्ये ब्रॉडगेज, मीटर गेज आणि नॅरो गेज ट्रॅकचा समावेश आहे, जे वेगवेगळ्या प्रदेशांच्या विशिष्ट गरजा पूर्ण करतात.
 प्रवासी सेवा: (Passenger services Of Indian railway)
 भारतीय रेल्वे प्रवासी सेवांसाठी प्रसिद्ध आहे, ती सेवा देत असलेल्या मोठ्या लोकसंख्येला सामावून घेण्यासाठी विविध पर्यायांची ऑफर देते.  मोठ्या शहरांना जोडणाऱ्या लांब पल्ल्याच्या गाड्यांपासून ते दैनंदिन प्रवाशांना पुरवणाऱ्या उपनगरीय गाड्यांपर्यंत, लाखो लोकांच्या विविध प्रवासाच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी ही प्रणाली तयार करण्यात आली आहे.  राजधानी, शताब्दी आणि दुरांतो एक्स्प्रेस सारख्या हाय-स्पीड ट्रेन्सच्या सुरुवातीमुळे लांब पल्ल्याच्या प्रवासात क्रांती झाली आहे, ज्यामुळे विमान प्रवासाला आरामदायी आणि वेळ-कार्यक्षम पर्याय उपलब्ध झाला आहे.
 आर्थिक महत्त्व: ( Economic significance of Indian rail)
 देशाच्या आर्थिक विकासाला चालना देण्यासाठी भारतीय रेल्वेची महत्त्वाची भूमिका आहे.  हे देशभरातील उद्योगांसाठी, कच्चा माल, वस्तू आणि तयार उत्पादनांची वाहतूक करण्यासाठी जीवनरेखा म्हणून काम करते.  मालवाहतुकीची कार्यक्षम हालचाल व्यवसायांना त्यांच्या पुरवठा साखळी ऑप्टिमाइझ करण्यात, वाहतूक खर्च कमी करण्यास आणि न वापरलेल्या बाजारपेठांपर्यंत पोहोचण्यास मदत करते.  याव्यतिरिक्त, रेल्वे देशाच्या सामाजिक-आर्थिक विकासात प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्षपणे योगदान देऊन रोजगाराच्या संधी निर्माण करते.
 आव्हाने आणि आधुनिकीकरण:
 भारतीय रेल्वेने उल्लेखनीय टप्पे गाठले असले तरी, वाढत्या लोकसंख्येच्या सतत वाढणाऱ्या मागण्या पूर्ण करण्यासाठी तिला अनेक आव्हानांचा सामना करावा लागतो.  प्रमुख मार्गांवरील गर्दी, कालबाह्य पायाभूत सुविधा आणि आधुनिकीकरणाची गरज याकडे लक्ष देण्याची गरज आहे.  या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी, भारतीय रेल्वेने डेडिकेटेड फ्रेट कॉरिडॉर आणि हाय-स्पीड रेल्वे नेटवर्क यासारख्या महत्त्वाकांक्षी प्रकल्पांना सुरुवात केली आहे, ज्याचा उद्देश क्षमता वाढवणे, कार्यक्षमता सुधारणे आणि प्रवासाचा वेळ कमी करणे आहे.
 सुरक्षा  ( Safety and security of Indian railway) 
 प्रवाशांची सुरक्षा आणि सुरक्षितता सुनिश्चित करणे हे भारतीय रेल्वेचे सर्वोच्च प्राधान्य आहे.  ट्रॅक, पूल आणि रोलिंग स्टॉकची नियमित देखभाल करण्यासह कडक सुरक्षा उपाय लागू केले जातात.  प्रगत सिग्नलिंग प्रणाली, स्वयंचलित ट्रेन संरक्षण यंत्रणा आणि रेल्वे कर्मचार्‍यांसाठी सर्वसमावेशक प्रशिक्षण कार्यक्रम सुरक्षित आणि सुरक्षित प्रवास अनुभवासाठी योगदान देतात.  याव्यतिरिक्त, गुन्हेगारी कारवाया रोखण्यासाठी आणि सुरक्षित वातावरण राखण्यासाठी रेल्वे कायद्याची अंमलबजावणी करणार्‍या एजन्सींच्या जवळच्या समन्वयाने काम करते.
 तंत्रज्ञान आणि नवकल्पना:
 भारतीय रेल्वेने आपल्या सेवा आणि ऑपरेशन्स वाढवण्यासाठी तांत्रिक प्रगती स्वीकारली आहे.  ऑनलाइन तिकीट प्रणाली, मोबाईल ऍप्लिकेशन्स आणि रिअल-टाइम माहिती अपडेट्समुळे प्रवाशांसाठी तिकीट बुकिंग आणि प्रवास नियोजन अधिक सोयीचे झाले आहे.  GPS, वाय-फाय कनेक्टिव्हिटी आणि जैव-शौचालय यांसारख्या आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या एकत्रीकरणामुळे प्रवासाचा अनुभव अधिक सुधारतो आणि शाश्वत पद्धती सुनिश्चित होतात.
 भारतीय रेल्वे नेटवर्क हे केवळ वाहतुकीचे साधन नाही;  हे भारताच्या विविधतेचे, कनेक्टिव्हिटीचे आणि प्रगतीचे मूर्त स्वरूप आहे.  हे लोक, संस्कृती आणि अर्थव्यवस्था यांना जोडते, देशभरातील सामाजिक-आर्थिक विकास सुलभ करते.  आव्हाने उरलेली असतानाही, सुरक्षितता प्रदान करण्याच्या दृष्टीकोनातून भारतीय रेल्वे विकसित आणि आधुनिकीकरण करत आहे,
 —
Article Title | Indian Railways | India’s Lifeline | Are Indian Railways called the lifeline of India? Know the history, service, railway networks or topics of Indian Railways

STEM Lab | PMC Pune | महापालिका शाळेचे विद्यार्थी विज्ञान, गणितात होणार ‘परफेक्ट’ 

Categories
Breaking News Education PMC पुणे

महापालिका शाळेचे विद्यार्थी विज्ञान, गणितात होणार ‘परफेक्ट’

| शाळांमध्ये तयार केली जाणार STEM इनोव्हेशन लॅब

पुणे | पुणे महापालिकेच्या (PMC Pune) प्राथमिक शाळेतील (Primary School) विद्यार्थ्यांना विज्ञान, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि गणित या विषयात प्राविण्य मिळवण्यासाठी महापालिकेकडून प्रयत्न केले जाणार आहेत. त्यासाठी महापालिका शाळांमध्ये STEM इनोव्हेशन लॅब तयार करणार आहे. यासाठी 11 लाख 80 हजारांचा खर्च येणार आहे. मध्यवर्ती भांडार विभागाच्या वतीने ही खरेदी केली जाणार आहे. याबाबतचा प्रस्ताव प्रशासनकडून स्थायी समिती समोर ठेवण्यात आला आहे. (PMC pune)
थिंकर प्लेस प्रा.लि यांनी प्रस्ताव सादर केलेला आहे. हा प्रस्ताव पोर्टेबल इंटिग्रेटेड STEM (विज्ञान, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि गणित) लॅबसाठीचा आहे. STEM इनोव्हेशन लॅब NEP (नविन शैक्षणिक धोरण २०२०) अटल टिंकरिंग लॅब, मेक इन इंडिया, NIEPP आणि इतर अनेक सरकारी धोरणावर आधारित आहे. स्टेम इन्होवेशन लॅबचा समावेश शालेय विदयार्थ्यांना त्यांच्या प्रचलित अभ्यासक्रमातील मुलभूत संकल्पना समजून घेण्यासाठी फायदेशीर आहे. यामध्ये २४ शिक्षक संच, २४० विदयार्थी किट, १७ प्रकारची विदयार्थी, शिक्षक उपयोगी साधने, १ प्रोजेक्टर आणि १ स्क्रीन, विदयार्थ्यांना त्यांच्या स्वतःच्या वैयक्तिक डॅशबोर्डवर १ वर्षाच्या वैधतेसह प्रवेश, विदयार्थी ऑनलाईन लर्निंग मॅनेजमेंट सिस्टीमव्दारे ई लर्निंग प्रणालीचा वापर करू शकतील.  ज्यामध्ये व्हिडीओसह निर्देशात्मक आणि कोडींग मॅन्युअल समाविष्ट आहेत, अंतर्निहित प्रश्न आणि उत्तर सत्राव्दारे पोस्ट – साप्ताहिक मूल्यांकन, साप्ताहिक क्रियाकलाप ट्रॅकिंग आणि प्रगती अहवाल, विदयार्थी प्रति किट, प्रति विदयार्थी २० तास एलएमएस प्रवेश व्हिडीओसह निर्देशात्मक आणि कोडींग मॅन्युअलचा अभ्यास करू शकतील. जे त्यांच्या स्टेम किटशी निगडीत असेल, मुलभूत विज्ञान किट
(भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र), इलेक्ट्रॉनिक्स किटस (सोल्डरिंग, ब्रेडबोर्ड) ऑटोमेशन लॅब, खगोलशास्त्र प्रयोगशाळा, रोबोटिक्स, भविष्यातील ट्रान्सपोर्ट इयत्यादी साहित्याचा समावेश यामध्ये आहे. (pune Municipal corporation)

 एका शाळेसाठीच्या लॅबकरिताचा असून त्यासाठी रक्कम रूपये ११,८०,०००/- इतका खर्च आवश्यक आहे. मध्यवर्ती भांडार विभागाकडून टेंडर च्या माध्यमातून ही खरेदी केली जाईल. (stem lab)

थिंकर प्लेसची स्टेम इन्होवेशन लॅब ही लॅब शालेय अभ्यासक्रमाचा विचार करून शास्त्र, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी, गणित स्टेम आधारित शिक्षणासाठी विदयार्थ्यांना प्रवृत्त करते. तसेच आधुनिक तंत्रज्ञानाची अंमलबजावणी जसे की आयटी, रोबोटिक्स, शास्त्र शाखेतील विदया शाखा (रॉकेटस, ड्रोन्स,
सॅटेलाईटस) आणि औद्योगिक इंडस्ट्री ४.० यांचाही समावेश या प्रशिक्षणात अंतर्भूत केला आहे. त्यामुळे विदयार्थी वास्तविक जीवनातील समस्या पर्यावरणाला हानी न पोहोचवता सोडवू शकतील. स्टेम इन्होवेशन
लॅबचा समावेश शालेय विदयार्थ्यांना त्यांच्या प्रचलित अभ्यासक्रमातील मुलभूत संकल्पना समजून घेण्यासाठी फायदेशीर ठरेल.

(Science, Technology, Engineering, Maths)

Skills Upgrading Policy | कालानुरुप बदलणाऱ्या तंत्रज्ञान, कौशल्यास अनुसरुन राज्याचे “कौशल्य श्रेणीवर्धन धोरण” जाहीर

Categories
Breaking News Education Political महाराष्ट्र

कालानुरुप बदलणाऱ्या तंत्रज्ञान, कौशल्यास अनुसरुन राज्याचे “कौशल्य श्रेणीवर्धन धोरण” जाहीर

– कौशल्य, रोजगार, उद्योजकता व नाविन्यता मंत्री राजेश टोपे यांची माहिती

मुंबई : वेगाने बदलणाऱ्या तंत्रज्ञान आणि कौशल्यांमुळे औद्योगिक आस्थापनांना अद्ययावत कौशल्ये असणाऱ्या कर्मचाऱ्यांचा पुरवठा होणे गरजेचे आहे. शाश्वत स्वयंरोजगार आणि अद्ययावत कौशल्यपूर्ण रोजगारासाठी आवश्यक असणाऱ्या कालसुसंगत व अद्ययावत कौशल्यवृद्धीकरिता “कौशल्य श्रेणी वर्धन” धोरण राज्यात राबविण्यात येणार आहे. यासाठी काल शासन निर्णय निर्गमित करून राज्याचे कौशल्य श्रेणीवर्धन धोरण राबविण्यास मान्यता देण्यात आली असल्याची माहिती कौशल्य, रोजगार, उद्योजकता व नाविन्यता मंत्री राजेश टोपे यांनी दिली.

मंत्री टोपे म्हणाले की, रोजगार निर्मिती हे कोणत्याही देशाच्या सामाजिक व आर्थिक विकासाचे सूचक, दर्शक असते. आज जागतिकीकरण आणि नवीन तंत्रज्ञानाच्या उदयामुळे रोजगाराचे स्वरूप कालानुरुप बदलत आहे. जागतिकीकरण आणि नवीन तंत्रज्ञानाच्या युगात बहुतांश क्षेत्रांमध्ये स्वयंचलन (Automation) होत आहे. रोजगाराच्या विविध क्षेत्रातील या बदलत्या गतिशिलतेचा वेग लक्षात घेता सध्या अस्तित्वात असणाऱ्या रोजगारासंबंधीच्या कौशल्य अभ्यासक्रम/जॉब रोल्सची मागणी कमी होवू शकते अथवा संपुष्टात येऊ शकते. यानुषंगाने रोजगार विकसनशीलतेच्या प्रक्रियेमध्ये अनुकुलता सुनिश्चित करण्यासाठी मागणी असलेल्या क्षेत्रातील कौशल्यांच्या श्रेणीसुधारणीमध्ये जाणीवपूर्वक प्रयत्नशील असणे गरजेचे आहे. कौशल्य प्रशिक्षण अद्ययावत करण्याच्या प्रक्रियेला व्यापकपणे “कौशल्य वर्धन” (Upskilling) म्हणून ओळखले जाते. या अनुषंगाने राज्यात कौशल्य वर्धनाला चालना देण्यासाठी धोरण जाहीर करण्यात आले असल्याचे त्यांनी सांगितले.

या धोरणामध्ये विविध मुद्द्यांचा समावेश करण्यात आला आहे. अद्ययावत कौशल्य (Fresh Skilling) म्हणजे एखादे नवीन कौशल्य प्रशिक्षण ग्रहण करून त्याद्वारे रोजगारक्षम बनण्याची प्रक्रिया याला चालना देण्यात येणार आहे. कौशल्य वर्धन (Upskilling) या घटकाअंतर्गत अल्पकालीन लक्षित प्रशिक्षणावर भर देण्यात येईल. यामध्ये सामान्यत: प्रारंभिक कौशल्य प्रशिक्षणानंतर त्याच क्षेत्रातील प्राप्त ज्ञान व क्षमताकुशलता यांना सुधारित किंवा अद्यायावत करण्याची प्रकिया तसेच प्राप्त कौशल्याचा स्तर वाढविणे व तो अधिक प्रगत करण्याची प्रक्रिया राबविण्यात येईल. पुर्नकुशलता (Reskilling) या घटकांतर्गत प्रारंभिक कौशल्य प्रशिक्षणानंतर औद्योगिक आस्थापना किंवा बाजारपेठेतील मागणीनुसार इतर क्षेत्रातील नवीन कौशल्य प्रशिक्षण प्राप्त करण्याची प्रक्रिया राबविण्यात येईल.

तांत्रिक प्रगती आणि आधुनिकीकरणामुळे औद्योगिक आस्थापनाच्या
बदलत्या गरजांनुसार कुशल मनुष्यबळाच्या मागणीचा कौशल्य वर्धनाद्वारे पुरवठा करणे हे या धोरणाचे उद्दिष्ट आहे. राज्यातील औद्योगिक उपक्रमांमधे 18 ते 45 वर्षे वयोगटातील मोठा युवा वर्ग कार्यरत आहे, ज्यांच्याकडे काही मूलभूत कौशल्ये आहेत परंतु त्यांची विद्यमान कौशल्ये सुधारण्याची आवश्यकता आहे. अशा युवा वर्गास प्रशिक्षित करणे हे कौशल्य वर्धन धोरणाचे उद्दिष्ट आहे, असे मंत्री श्री. टोपे यांनी सांगितले.

मंत्री टोपे म्हणाले की, दीर्घकालीन शिक्षणाला प्रोत्साहन देण्यासाठी संधी प्रदान करणे तसेच उद्योग व नियोक्त्यांसोबत (मालकासोबत) भागीदारी वाढविणे हा राष्ट्रीय कौशल्य योग्यता आराखड्याच्या (National Skill Qualification Framework – NSQF) मुख्य घटकांपैकी एक घटक आहे. कौशल्य श्रेणी सुधारीत करण्यासाठी आणि उद्योगाच्या मागणीनुसार दीर्घकालीन शिक्षण सुरू ठेवण्यासाठी “कौशल्य वर्धन” ही एक अविभाज्य प्रक्रिया आहे. NSQF हे देशातील कौशल्य विकासाच्या प्रयत्नांना अद्ययावत ठेवण्यासाठी आणि उद्योगाच्या आवश्यकतांनुसार एक प्रमाणित अभ्यासक्रम व दृष्टिकोण तयार करण्यासाठी मदत करेल.

राष्ट्रीय कौशल्य विकास परिषदेने (NSDC) मे 2021 मध्ये कौशल्य प्राधान्य निर्देशांक अहवाल प्रकाशित केलेला आहे. या अहवालानुसार विस्तृत कौशल्य विकास उपक्रमांच्या गरजेसंदर्भात महाराष्ट्र हे दुसऱ्या क्रमांकावरील मोठे संबंधित राज्य आहे. याअनुषंगाने राज्याने आता निश्चित केलेले कौशल्य वर्धन धोरण हे कौशल्य विकासातील मध्यस्थ म्हणून पुढील वाटचालीच्या दिशेने एक महत्वाचे पाऊल आहे, असे मंत्री टोपे यांनी सांगितले.